İshal,Yaz İshali ve İshalin Tedavisi
ishal Nedir ? Ishal, diskilama sayisinda artisla beraber, diskinin sekilsiz bir hal almasi olarak tariflenir. Normalde diski kuru ve sekilli iken, ishal durumunda içerdigi su miktari artarak sekilsiz olur. Ishal nedeniyle barsak hareketleri artar, normal süreden daha kisa araliklarla diskilama ortaya çikar. Örnegin günde bir kez kati, sekilli diskilamasi olan bir kisi, günde 3 – 4 kez veya çok daha fazla diskiliyorsa veya diski civiklasmis, su gibiyse ya da sümüksü olmussa ishalden bahsedebiliriz.
ishal Nedenleri Nelerdir ?
Ishale neden olan pek çok durum mevcuttur. Ishal nedenlerinin basinda mikrobik ishaller gelmektedir ki, konumuz olan yaz ishalleri de bu gruptandir. Mikroplar disinda basta antibiyotikler olmak üzere çesitli ilaçlar, çesitli mide-barsak hastaliklari, bazi hormonal hastaliklar, barsak veya barsak komsulugunda ortaya çikan tümöral durumlar, asiri ve ani isi degisimleri de ishale neden olabilir. Heyecanlanma, üzüntü, korku, stres gibi durumlar da ishale neden olabilir.
Yaz ishallerinin Nedenleri Nelerdir ?
Yaz ishaline neden olan mikroplar, bakteriler ile protozoon denilen gözle görülmeyen parazitlerdir.
Yaz ishalleri Nasil Ortaya Çikar ?
Dogadaki sicaklik artisiyla tüm canlilarin su ihtiyaçlari da buna paralel olarak artar. Dolayisiyla insanlar, yaz aylarinda daha fazla su tüketir. Böylece, bu tüketimin beklenmeyen bir sonucu olan yaz ishalleri, çogunlukla mikroplu sularin içilmesi veya bu sularla yikanmis meyva ve sebzelerin yenilmesiyle ortaya çikar. Bazen insanlar ishal olup bu mikroplari diskilari ile çevreye yayabilir. Diskiyla bulasmis ellerin agiza götürülmesi sonucu da ishal olabilir.
Her zaman kullanilan sularin saglikli olup olmadigini bilmek mümkün olmaz. Dogada, özellikle insan ve hayvan diskilariyla kirlenmis sularda yasayan, ishal nedeni olabilecek çesitli mikroplar bulunmaktadir. Bunlar özellikle durgun sularda, kanalizasyonun karistigi sularda, iyi ilaçlanmamis içme ve kullanma sularinda, özellikle yaz aylarinda uzun süre canli kalarak çogalir. Bu sularin içilmesi veya böyle sularla bulasik, sicak ortamda beklemis gidalarin, örnegin çig sebzelerle hazirlanmis salatalarin ve meyvalarin tüketilmesi sonucu ishal yapan mikroplar, agiz yoluyla alinarak insanlarin barsaklarina ulasir. Bunlarin bir kismi barsak duvarinda iltihap olusturarak hem barsak hareketlerini artirir, hem de barsaga su ve iltihabi hücrelerin geçisine neden olur; bir kismi da barsakta iltihap yapmadan, salgiladiklari toksin denilen zehirli maddelerin etkisiyle su ve tuz geçisini artirmak suretiyle ishale neden olur.
Yaz ishallerinin Belirtileri Nelerdir ?
En önemli belirti, diskilama sayisinin artmasi ve diski vasfinin degismesidir. Diski, civik, patates püresi görünümünde olabilecegi gibi, sümüksü ve iltihapli veya su gibi olabilir. Diski miktari ve su içerigi, ince barsaklarda hastalik yapan parazit ve bakterilerin ishallerinde fazladir, kalin barsakta hastalik yapanlarinkinde ise azdir; ayrica bunlarda diskilama sayisi digerlerine oranla daha fazladir. Su gibi tariflenen ishallerin çogunlugu paraziter nedenlidir. En sik giardia denilen protozoon neden olur. Bu tip ishallerin en ciddisi ve hayati tehtid edeni ise diskinin pirinç suyu görüntüsü olarak tariflendigi, kolera bakterisinin yaptigi ishaldir. Iltihapli diskilamaya neden olan bakterilere ise tifo ve tifo benzeri hastaliklara neden olan salmonella bakterilerini örnek verebiliriz.
Kalin barsakta ishale neden olan bakterilerin bir kismi ve bazi parazitler diskinin iltihapli, sümüksü görünmesine, ayni zamanda barsak duvarini da zedeleyerek damarlarin kanamasina neden olduklari için, kanli olmasina da neden olurlar. Diskinin böyle kanli ve iltihapli olmasi dizanteri olarak adlandirilir. Nedenlerinden birisi sigella denilen bakteri, bir digeri amip denilen protozoondur. Ishalle birlikte bulunan diger belirtiler karin agrisi, karinda buruntu hissi, bazen bulanti, iltihabi durumlarda bunlara ilaveten ates olarak karsimiza çikar. Diskilamadan sonra tam rahatlayamama da bir diger belirti olabilir. Örnegin kalin barsak ishallerinde agri ve rahatlayamama siktir. Asiri su ve tuz kaybina bagli olarak kalp damar sistemine, böbreklere, sinir sistemine ait kalp ritm bozukluklari, böbrek yetmezligi, suur bozukluklari gibi belirtiler de olabilir. Dilin kurumasi, cildin parlaklik, nem ve yumusakligini kaybetmesi, gözlerin göz çukuruna çökmesi gibi belirtiler, su kaybinin isaretleridir.
ishal Olunca Ne Yapmaliyiz ?
Ilk tedbir olarak kaybedilen su ve tuzu geri koymak için pratik olarak hazirlayacagimiz su solusyonu içebiliriz: Bir litre kaynatilmis sogutulmus suya 1 çorba kasigi seker, 1 tatli kasigi sofra tuzu ve 1 çay kasigi karbonat konularak karistirilir, içilebildigi kadar sik araliklarla içilir. Ancak mikrobik ishallerin hemen hepsi 24 saatten fazla devam eder ve hemen hepsi ilaç tedavisi almadan düzelmez. Bu nedenle, 24 saatten fazla süren ishallerde en yakin saglik merkezine basvurularak muayene ve tetkik olunmasi gerekir. Çünkü farkinda olmadan diskimiz yoluyla çevreye mikrop bulastirabilir, ayrica ishalin tedavisiz kalarak daha ciddi saglik problemlerine yol açmasina neden olabiliriz.
Saglik Kurulusunda Neler Yapilacaktir ?
Saglik kurulusunda, süphelenilen gidalarin ve suyun olup olmadigi ve ne zaman tüketildigi
, ishalin ne zaman basladigi, karin agrisi, ates, diskida iltihap ve/veya kan olup olmadigi, yakinimizda baska hasta insanlarin olup olmadigi sorulacak; muayenenin ardindan diski tahlili ve kültürü, kan sayimi ve gerekirse diger kan tetkikleri istenecektir. Tüm verilere göre hekim tedaviye karar verecektir.
Nasil Tedavi Edilir ?
Sivi ve tuz kaybinin az oldugu, ishalin hastanin komforunu çok bozmadigi durumlarda, hastaneye yatirilmadan genellikle sadece uygun bir diyetle hasta ayaktan tedavi edilir. Asiri su ve tuz kaybi, agir dizanteri halleri, kolera süphesi olan durumlarda hasta mutlaka hastaneye yatirilarak öncelikle kaybedilen su ve tuzun yerine konmasi amaciyla serum verilir, daha sonra uygun ilaçlara baslanir. Ishal diyeti nasildir? Ishali olan kimselerin düzelene kadar posasiz ve yagsiz gidalar almasi gerekir. Yani sebze ve meyvalar, kuru yemis, çikolata, kizartmalar gibi gidalar alinmamalidir. Yagsiz makarna, pirinç pilavi, haslanmis patates-patates püresi, haslanmis yagsiz et ve tavuk, yagsiz izgara köfte yenebilir. Ayrica bol miktarda içeçek alinmalidir.
Iyilesme Sansi Nedir ?
Uygun tedaviyle yaz ishallerinin tedavisi oldukça yüz güldürücüdür; hemen hepsinde iyilesme tamdir. Ancak mikroplu ortamla temas devam ediyorsa, gerekli tedbirler alinmadiysa ishalin tekrarlama sansi her zaman vardir.
Yaz Ishalleri Nasil Önlenebilir ?
Bu ishallerin önlenmesinin en önemli yolu, mensei bilinmeyen sularin tüketilmemesi ve kisisel temizlige dikkat edilmesi, özellikle ellerin her yemekten önce ve sonra yikanmasidir. Kullanilan ve içilen sularin klorlanmasi pekçok mikrobun yasamasini önler. Süpheli sularin, süpheli olmasa bile salgin oldugu bilinen yerlerdeki sularin kaynatilarak kullanilmasi gereklidir.
